Vliegvissen op zalm

Een wereld van snelstromende rivieren, regen, mist, kunstvliegen en….
een merkwaardige slag mannen

De bui duurt langer dan ik verwachte. De regen klettert, met grote kracht. Ik zit gehurkt onder de struiken van een overhellende bank, in de bocht van de rivier. De rivier hult zich in een litho van grijzen. In fijne nevels die over het water slieren. In heuse mist, daar waar de oevers en de struiken beginnen, met erachter de hoogte van Ben Gorm. Af en toe zichtbaar, nu en dan de grijze sluier wegwaaierend. Er huivert een flinke flard nog nagekomen wind over de rivier. Zo de bui uit, door de versmalling aan gindse kant van de rivier, daar waar de stroomversnelling murmelt, spat en kreunt. Zich krampachtig een weg baant door de engte in de canyon. Door de wind ratelt het water de struiken uit. Spat en klettert op m’n rug en capuchon. “Ja, zo is het eigenlijk wel genoeg”, mompel ik en sta stram op om m’n benen te strekken. Er loopt een straal water van m’n jas af, zo m¹n lieslaarzen in. Een huiveringwekkende stroom kou weet tot aan de kuit door te dringen. Er druilt al weer wat licht achter Ben Gorm, zelfs een oplichtend gat met wat heus blauw. Een hoge Cumullus die ver boven de lager hangende, van water zwangere, buien uittorent licht helder wit op in de zon. In het gat van blauw, zwenkt en waaierd een troepje bonte kraaien. In een wilde wirwar van grijzen jagen de luchten over het land. Over de vele groenen, over heuvels en dalen. Af en toe mild geel oplichtend in een flard voorbij razende zon. Langs heggen en smalle weggetjes. Over het eenzame huis van mrs Cahill. De bijna witte turfrook meesleurend in haar onstuitbare gang. Gierend door Killary Harbour, huilend tussen de huizen en schoorstenen van het dorp Leenane door. Alle rook de schoorstenen uitzuigend, door verlaten straten en bijna door de gammele oude Morris Minor van John Doherty. Langs de pub van Eddie Hamilton, waar in het schemerdonker een eerste pint Guiness voorzichtig gedronken wordt. It’s a lousy day, anyway!…..

Ierland
Ierland, eind september. M’n dertigste trip alweer, naar het land van m’n dromen. M’n zoveelste bezoek aan Ierlands county Galway. Waar iets verderop, achter de Sheeffry Hills, county Connemara op ontdekking te wachten ligt. De Bundoragha river, waar in een scherpe bocht onder een hoge bank een duister figuur te schuilen zit, heeft een korte ‘run’. Een rivier die regen water uit de bergen via drie meren naar de oceaan voert. De rivier stroomt door een adembenemende vallei. Is onderdeel van het Delphi estate. Ik boekte een weekje zalmvissen in Delphi. Delphi is een van de fraaist gelegen plekken in Ierland die ik ken. Het ligt temidden van hoge heuvels, waar alle varianten op de kleur groen moeten zijn uitgevonden. Omringd door oude bomen, met ertussen altijd weer veranderend droomlicht. Altijd worden de heuvels rond Delphi voorzien van weer nieuwe bewolking, die zo, kersvers, vanuit de oceaan de vallei in drijft. Een ideaal gebied voor een stilte vakantie. Om te wandelen en te genieten van de soms ‘daverende’ stilte. Met een verrekijker, camera, aquarelblok of vliegehengel. Op het estate vele, vele dassenburchten, vossen en zeker drie paren otters. Waterspreeuwen en in de winter houtsnippen uit Rusland. Delphi’s eigenaar, Peter Mantle, is een man die zich al jaren inspant om de wilde bestanden zeeforellen en zalmen te behoeden voor achteruitgang en zelfs uitsterven. Een strijd die nog lang niet beslecht lijkt.

Meren
Drie meren liggen op het landgoed. Het kleinste meer is Finlough, waaraan Delphi Lodge gelegen is. Doolough is het middelste en grootste meer. Gelegen in de historisch rijke Doolough pass, begrenst door de stijl het water uitrijzende Mweelrea Mountains, met in het oosten de Sheeffry Hills, cloud topped as always. Bovenin het systeem ligt het schitterende kleinere Glencullin lough, een meer in een zetting van smaragt, steeds veranderend in het westenlicht. De Bundoragha river, hoog en stevig stromend nu, vol van vers gevallen water. Vers (spate) water, wat de zalmen en zeeforellen als een zilveren stroom, vanuit Killary Harbour de rivier op, naar de bovenloop doet trekken. De meren in, naar de zijstroompjes. Daar waar in hartje winter aan de voortplanting gedacht gaat worden. Zalmen en zeeforellen. Voor een vliegvisser ’the cream of fly fishing’. Zalm (Salmo salar), wordt wel de koning der vissen genoemd. Zeeforel (Salmo trutta trutta), voor de zalm niet onderdoend, noemen we ambassadeur. Schitterend zilveren dieren, met milde grijzen op de rug en een zachte zweem blauw, waar grijs en zilver in elkaar overvloeien. Met zwarte ‘stippen’, die eigenlijk groepjes halve maantjes zijn. Krachtige zwemmers, sterke springers, herkenbaar aan het roze weldoorbloede vlees van de stayer. Uitermate smakelijk, na wat bourgondisch gescharrel. Zorgvuldig, met kennis van zaken gerookt, in dunne plakken gesneden.. Of gekookt in een court bouillon, of in plakken en gebakken in roomboter, met……. Eerst maar eens ‘even’ een zalm vangen…. dan dromen we verder.

Vliegvissen
Vliegvissen op zalm is eigenlijk, als we eerlijk zijn en een hoop kakineus, trendy gebla-bla wat relativerend ter zijde schuiven, de goden verzoeken. Allemaal tegelijk! Om met kunstvliegen te vissen dien je toch zeker al wat merkwaardig in de wereld te staan. Want iedere vis is, waar ook ter wereld, veel beter en vooral veel gemakkelijker te vangen met alle andere denkbare aassoorten. Met van alles, behalve met de kunstvlieg. Een van veertjes voorziene haak heeft, op de keper beschouwd, voor een vis toch wel bijzonder weinig met voedsel te maken. Vliegvissen op zalm is ook nog eens de meest specalutieve visserij die bestaat…… Maar vliegvissen is nu eenmaal wel ongelofelijk……..leuk! Om mee bezig te zijn, om z’n redelijke ingewikkelde maar bijzonder gratieuze werptechniek, om z’n mooie spullen. Z’n hengels en reels, z’n landen waar het zo aardig toeven is, de rivieren en meren. Z’n aardige beoefenaren. Z’n getob en z’n totale maar oh zo vrolijke gekte. Om z’n vliegen.Vliegvissen doe je dan ook om het spel en bepaald niet om de knikkers. Zou het om knikkers, dus het vangen van veel vissen gaan, dan bestaan er, zoals gezegt, vele en vooral eenvoudiger manieren om daar zorg voor te dragen. Zalm eet niet, of beter, eet niet meer, als de vis eenmaal het zoete water optrekt. De vis teert op z’n vetreserves. Over de reden waarom een zalm dan wel een kunstvlieg grijpt is al veel gespeculeerd. De enige reden die voor mij persoonlijk steekhoudend lijkt is ‘agressie.’ De vis grijpt naar een vlieg (of iets anders) omdat ‘het ding’ zo maar opeens z’n territorium binnen dringt, of in ieder geval als ‘hinderlijk’ ervaren wordt. Dat is een aardige wetenschap voor de hengelaar, minder voor de zalm. Toch is zalm, hoewel al eeuwen anders beweerd wordt, heel erg goed terug te zetten. Zeker als men meerdere zalmen vangt, is er weing op tegen om andere gevangen vissen te retourneren. Alle verhalen; dat de vis na terugzetting toch snel zou sterven, zijn in wezen nergens op gebaseerd. De wetenschap bewees dat het kan, dat het in vele gevallen zelfs wenselijk is. De enig plausibele reden om alle zalmen mee te nemen (ik ken ‘staaltjes’ van zestig vissen met drie man..!!??..)lijkt gebaseerd te zijn op hebzucht, commerciele bijbedoelingen en niet te vergeten platte domheid. Zalm terug zetten, schitterende kerngezonde dieren terug zetten, wat zou er op tegen zijn. Ik meen bijzonder weinig. Zeker nu de zalmbestanden op ‘high sea’, onder zo’n zware druk staan. Zeker als we weten dat iedere zalm die een rivier optrekt er een is die voor het nageslacht gaat zorgen. Hier ligt een interessante taak voor vliegvissers en vooral een voorlichtende voor waterbeheerders. Eens een vis doden en behouden voor de consumptie, daar is weinig op tegen. Maar juist dan getuigt het van zeer goede smaak om die andere zes vissen…. (we hadden immers een topdag) voorzichtig terug te zetten in het water waar ze horen.

Spullen
Vliegvissen wordt gedaan met nogal voor de hand liggende spullen. Een vliegenhengel, een reel (de berging voor de lijn), vliegelijn en dus met kunstvliegen. De verdere ‘oufit’ kan bestaan uit laarzen (kuit-lies-of waadpak), vliegvest (een vest met een groot aantal zakken en zakjes, waar de kleine spullen in worden opgeborgen), een goede jas, zonnebril en soms een hoofddeksel. Vliegehengels worden in verschillende aftma klassen (lees zwaarten) gefabriceerd. Van aftma een tot dertien. Een aftma een hengel is een slank, zeer licht speelgoedje wat wel gebruikt wordt voor forel en hier te lande voor (ruis)voorn. De dertien wordt bijvoorbeeld gebruikt voor uiterst snelle en hard vechtende zeevissen als marlijn, tot soms wel zestig kilo zwaar en voor tarpon die wel tot tachtig kilo zwaar (aan vliegehengels) gevangen worden. Voor zalm worden hengels van zeven tot aftma twaalf gebruikt. De keuze van een bepaalde zwaarte van een hengel, dus ook de erbij behorende lijn heeft te maken met de gewicht en kracht van de te verwachten vis, maar vooral ook met de omstandigheden als bijv. wind, waterdiepte of erg harde stroom. In Ierland is een vis van 10 kilo al een hele beste (het gemiddeld gewicht ligt rond een kilo of drie), terwijl in Noorwegen wel zalm gevangen wordt van 15 tot 20 kilo (het gemiddeld gewicht ligt daar dan ook veel hoger). Voor Ierland zal ik meestal voldoende hebben aan een aftma zeven hengel, maar voor Noorwegen zou ik dan, denk ik, een tweehandige elf of twaalf nemen. Een aftma zeven hengel werpt dus het beste met een lijn van hetzelfde gewicht. Lijnen zijn in diverse uitvoeringen verkrijgbaar. Van drijvend tot zeer snel zinkend. Maar ook lijnen waarvan alleen de punt zinkt. Om een lang en technies te ver voerend verhaal in te korten graag het volgende: De zwaarte van de hengel en de daarbij horende lijnsoort in welke uitvoering dan ook, wordt bepaald en gekozen voor het soort water (bijvoorbeeld zeer snel stromend, heel diep of traag stromend en zelfs stilstaand en ondiep)eventuele windsnelheden en de te verwachten vis. Eenzelfde verhaal geldt voor de reel. Vissen we op snelle hard vechtende vissoorten (zalm) dan kan een reel met een ingebouwde rem aan te bevelen zijn. De grootte van de reel heeft weer alles te maken met het aftmanummer (gewicht-zwaarte) dus gekoppeld aan dikte van de lijn en de te verwachten runs die bijvoorbeeld een erg snelle vis (zalm, steelhead, bonefish en harder) kan nemen. Dit ook ivm eventuele volglijn (backing).

Vliegen
Een van de aardige zaken die het vliegvissen extra leuk maken is de mogelijkheid om zelf de kunstvlieg te fabriceren. Uitgaande van een bepaalde vissoort, (laten wij het bij zalm houden) worden er op kunstige wijze allerhand exotische veren, of onderdelen daarvan, maar ook wol, soorten haar, metaaldraadjes, kunststoffen en noem maar op, op een (in ons geval) speciale zalmhaak gebonden. Deze haak wordt vastgeklemt in een vice (een soort veredeld bankschroefje). Hierdoor ontstaan (mits op de juiste wijze uitgevoerd) wonderlijk uitziende, maar vaak evenzo wonderschone creaties. Met name voor de zalmvisserij zijn bijzonder fraaie creaties ontwikkeld. De historie van de vliegvisserij op zalm gaat dan ook al eeuwen terug en door deccenia heen zijn allerlei varianten op het thema zalmvlieg bedacht, uit-, en ingevoerd. Zo ontstanden de diverse patterns (patronen) volgens welke men bijvoorbeeld een perfecte ‘Green Highlander’ kan binden. Maar op alle bestaande patterns werden natuurlijk vele varianten bedacht en zo ontstonden weer nieuwe….patterns…!? Van full-dressed gebonden zalmvliegen tot eenvoudige haarvliegen. Er is langzamerhand een verschil ontstaan tussen vliegen om mee te vissen en vliegen die worden gemaakt alleen al om de pret van het maken. Een hobby in een hobby dus. De laatst genoemden worden zelfs ingelijst en soms voor (veel) geld verkocht, opgehangen en gekoesterd. Sommige vliegbinders zijn uitgegroeid tot beroemdheden, hun vliegen worden vaak voor veel geld gekocht door liefhebbers en verzamelaars. Vele van dit soort lieden woont in het buitenland. Mannen zoals bijvoorbeeld de Amerikanen Wayne Luallen, Poul Jorgensen en Marvin Nolte. De Spaanse Bellarmino Martinez. Vrouwen als de Noorse Torril Kolbu, de Ierse Alice Conba of de Schotse Megan Boyd. Mensen van naam en faam. In Nederland blazen we echter zo langzamerhand een aardig toontje mee. Hoewel wij hier amper enige vliegvisserij op zalm (meer) hebben. Laat staan historie.

Het binden van je eigen vliegen geeft de hobby die vliegvissen heet een extra diepere dimensie. Niets is leuker dan een zalm te verleiden tot het pakken van jou vlieg die je (min of meer) zelf bedacht, maar in ieder geval wel zelf maakte.

Alleen
Alle vissoorten zijn in princiepe aan een kunstvlieg te vangen. In Nederland, waar we amper salmoniden (als zalm, vlagzalm, zeeforel of forel) hebben, is door de jaren heen een zeer interessante vliegvisserij ontdekt op bijna alle vissoorten die hier te lande rondzwemmen. In de vijftiger jaren ontdekten pioniers als Cor van Beurden, Jan Veenhuysen en Kees Ketting de vliegvisserij met de droge (drijvende) vlieg op met name ruisvoorn. Het betekende een doorbraak in de visserij. Tegenwoordig wordt er met nimfjes (kleine onder water geviste immitaties van insecten) veel gevist op voornachtigen, brasem en zelfs af en toe zeelt. Ook karper wordt meer en meer met de vlieg of varianten hierop gevangen. Roofvissen als baars, snoekbaars en snoek worden gebruik makend van snelzinkende lijnen en streamers (visjes immiterende grote kunstvliegen met veel glitter en haar) in toenemende mate gevangen. Bijna alle, over het algemeen weerhaakloos, gevangen vis wordt altijd weer zo snel mogelijk, onbeschadigd teruggezet. Op zee ontdekte men een interessante visserij op harder en zeebaars. Men behoeft bepaald niet vermogend te zijn om vliegvisser te worden. Dat ook al niet te zijn om met de vlieg te kunnen vissen. Vergunningen in Nederland kosten bijna niets. Zalmvisserijen in het buitenland daarentegen zijn meestal prijzig tot gewoon absurt duur. Op Delphi bijvoorbeeld betaalt men gemiddeld negentig gulden per dag (dat is, overigens, redelijk te noemen), maar er zijn top rivieren in met name Noorwegen waar prijzen van duizend gulden per dag (en meer) heel normaal zijn. Dat is niet voor eenieder weggelegd. Forelvisserijen zijn over het algemeen wat betaalbaarder, terwijl, om even op Ierland terug te komen, de visserij op wilde bruine meerforel op de meren helemaal niets kost.

Irish
Het begint te schemeren. Ik heb een uur geleden een vis zien draaien. Als ze draaien dan trekken ze en heb je een kans om er een te vangen. Als ze springen is dat welliswaar een fraai gezicht, maar de kans er een te vangen is gering. Dat is tenminste mijn ervaring. Er draaide er dus een. De Ieren zeggen dan: “they’re moving’…” Ik werp nu al een half uur in de pool waar hij ‘movede’, maar wat er ook gebeurd, hij ‘moved’ voorlopig niet in de richting van mijn zo zorgvuldig geviste schrimp fly. De dag was lang, visloos. Ik voel me na het verstrijken van de uren, de somberheid van de dag, nogal eenzaam. De zin gaat er met de minuut meer af. Ik heb een wee gevoel in de maag, een doorgeregende rug en krijg een toenemende zin in schemerlicht, een turfvuur en wat menselijk gezelschap. In een goed glas van het een of ander. Met name een goede malt zou er wel ingaan. Of zelfs wel twee. De bewolking lijkt te breken boven Killary Harbour. De zon is reeds onder, maar er straalt toch nog wat laag inkomend paars, nijgend naar rood. Overlopend in diep violet, om dan voor altijd weg te zinken in pruisisch blauw. De lucht breekt nu echt open, met sterren. Ik werp, ik werp, de..hoeveelste worp alweer. Strip, strip …de lijn weer binnen. Achter me, ver weg bij Delphi Lodge hoor ik het geluid van een claxon. Een vertrekkende gast, of een die arriveert. Die krijgt dan vast, als goede gewoonte, zo¹n heerlijke malt van Peter….”mmmm.. …een malt”. Er trekt een groep kievitten over, met die roep die ze alleen op de trek laten horen. Wat somber, wat herfstig. Een afscheid van de zomer, van de dag, het licht, dit alles in een neergaande klank. Een koppel talingen valt even later, mijn gedachten verstrooiend, ruisend in. Wat een land. Ik heb geen spijt nog wat gebleven te zijn, de avond is adembenemend. Er dwarrelt nevel van de stroomversnelling af, ‘mijn’ pool in. Warrelt op, drijft weg. Vloeit uiteen om dan, als pakte iemand het, als een zijden doek in het midden op, om het een trage pirouette te doen draaien. Even denk ik in een glimp, een …..”fairie…!??, willow the wisp, the brown man of the moors, …” Alleen in Ierland geloof ik dat fairies bestaan. Er draait vlak voor me zomaar een vin door het donkerende water. Fragiel, kantelend, geruisloos, amper zichtbaar. Zag ik dat nou wel goed, draaide daar nou wel een vis, of…. Ik krijg een harde wel erg realistische ruk aan m’n hengel. Onmiddelijk geeft de reel in een lange gillende haal lijn af. De talingen vliegen geschrokken, snaterend op. Ook een snip, vlakbij. De hengel buigt diep door. Aan het eind van de pool hoor ik een zware plons. De vis moet gesprongen zijn, maar ik zie zo langzamerhand echt geen barst meer. Ik strompel, struikelend de vis achterna. Weer geeft de reel een gil, een serie harde rukken volgt. Nogmaals springt de vis het water uit en plonst zwaar terug. “Dit is een dikke…!” juicht het in me. De vis springt nog eens en valt weer zwaar terug. Dan is opeens alle druk op de hengel weg. Het water deint traag en treurig na……”Los…LOS..LOHOS?!!!?…hij is glimmende-gloeiende los! Eraf, hij is losgeschoten. De lijn gebroken, de haak geknapt!!!???…. de…. kanoontebille,…shit shit…shit!!” Ik draai de lijn binnen, de vlieg zit er nog gewoon en helemaal heel aan. Gewoon botte pech dus. De vis is gewoon losgeschoten. “Mozes kribbelingen, wat een pech”.

Na een tijdje heftig pruttelen kom ik, zoals gewoonlijk, toch weer wat bij m¹n positieven, weet weer dat relativeren een groot goed is in onze familie. Ik sta op en wandel stram maar voldaan richting Delphi. ³Morgen zal er weer meer verse vis opgetrokken zijn, na al die regen van vandaag, morgen….. is er een nieuwe dag², denk ik hoopvol. Wanneer ik uiteindelijk bij de weg kom, stopt de jeep van Peter naast me. “You’re late Adrian, I was a little bit worried, when you did not show up at dinner…..Was it any good!?” “I lost a good fish when it was getting dark!”…”Now díd you!?!……en na een tijdje: “Are you going to cry now, …Ad….?!? over that lost and most certainly ve-ry big fish..???”, vraagt Peter met een ironische glimlach. “Shut up Peter, will you!”. …..”You know my dear friend, why don’t you just hop in, I’ll drive us down to Leenane and we will have that malt of yours at Hamilton’s. Eddie was asking about you anyway….. Idea?!?” “Brilliant thought Peter, a brilliant thought indeed. Let’s rush…!”

Ad Swier.